Zondag 15 oktober 2023

19^e zondag na Trinitatis

Het recht zal dagen als het morgenlicht, de gerechtigheid stralen als de middagzon (Ps. 37,6).

Hoe zou u het woord ‘gerechtigheid’ precies uitleggen? Het woordenboek geeft een omschrijving: de toestand dat iets rechtvaardig, schappelijk en eerlijk is. Plus een paar synoniemen: billijkheid, rechtmatigheid, rechtvaardigheid. Een woordenlijst met bijbelse begrippen (bijbel.eo.nl) leert ons dat gerechtigheid niet alleen inhoudt dat er recht wordt gedaan aan iemand die onrecht lijdt, maar ook dat de boosdoeners worden gestraft. Wat is het verschil tussen gerechtigheid en rechtvaardigheid? 

Ik las ergens dat gerechtigheid betekent dat er recht geschiedt en aan de wet wordt voldaan (veelal religieus gekleurd) en dat rechtvaardigheid meer te maken heeft met moreel besef. Immers, iets kan volgens de regels (wet) zijn gegaan en toch niet rechtvaardig aanvoelen. Ongetwijfeld roept dit onderscheid ook weer de nodige vragen op. Feit is dat beide begrippen vaak door elkaar gebruikt worden. Ze hebben dan ook veel met elkaar te maken. 

Gemene deler is het woord ‘recht’. En in de bijbel gaat het dan natuurlijk vooral over het recht van God. In Gen. 15,6 lezen we voor het eerst over gerechtigheid (NBG51) en rechtvaardigheid (NBV21). God belooft Abram een nageslacht zo talrijk als de sterren aan de hemel. Abram gelooft de HERE op zijn woord. Hij vertrouwt Hem en dit werd hem als gerechtigheid toegerekend. God kan dat doen want Hij is de Enige die daarover gaat. De Prediker zegt het zo: bezie Gods werk; wie maakt recht wat Hij krom heeft gemaakt (7,13)? En dan gaat het niet over bananen, maar over Gods soevereine wil. Hij heeft in zijn wijsheid alles gemaakt zoals Hij het wil en zo is het goed. Het is de HEER die wijsheid schenkt, zijn woorden bieden kennis en inzicht (Spr. 2,6). Ook als het gaat om onze schuld tegenover Hem. De hoogmoedige mens viel in zonde en koos tegen God. En God is wel barmhartig, maar ook rechtvaardig. En zijn gerechtigheid eist dat onze zonde wordt gestraft (HC Zondag 4). God houdt zich aan zijn woord want zichzelf verloochenen kan Hij niet (2 Tim. 2,13) en dus moet aan zijn gerechtigheid worden voldaan: er moet worden betaald (HC Zondag 5). 

En dan blijkt hoeveel hoger zijn plannen en wegen zijn dan de onze (Jes. 55,8). Als de buurman jouw auto heeft beschadigd moet hij daarvoor opdraaien. En als misdadigers door overtuigend bewijs schuldig blijken te zijn moeten ze de cel in. Zo zit ons recht in elkaar. Wij vinden het niet oké als er een onschuldige moet boeten voor iets wat ‘ie niet gedaan heeft. En toch, Goddank, is dat wel hoe onze hemelse Vader te werk is gegaan. Zijn eigen Zoon heeft de straf die wij hadden verdiend op zich genomen. Dat lijkt misschien krom, maar het is Gods recht. Jezus is namelijk de Enige die dit kón doen. Echt God en tegelijk echt mens (HC Zondag 6). Onschuldig werd Hij ter dood veroordeeld, zodat wij voor Gods rechterstoel zouden worden vrijgesproken (Avondmaalsformulier 1). Het dwaze van God is wijzer dan mensen. Het zwakke van God is sterker dan mensen (1 Kor. 1,25). En het kromme van God is rechter dan bij mensen. Van zijn gerechtigheid zal ik spreken, van zijn roem wil ik zingen, dag aan dag (Ps. 35,28).

Psalm 72 vraagt om Gods gerechtigheid voor de koningszoon, zodat hij het volk rechtvaardig zal besturen, naar recht en wet. We luisteren naar een orgelbewerking van deze psalm door Klaas Jan Mulder; een canon (treffend gekozen vorm) en een toccata: https://bit.ly/45e7owb